Atık Su: evlerden, sanayi tesislerinden farklı ticari işletmelerden, kurumlardan ve benzer binalardan kullanıldıktan sonra boşaltılan sular atık su olarak tanımlanmaktadır.
Evsel Atık Sular; renkli, pis görünüşlü ve içinde bir miktar çözünebilen ve çözünemeyen maddeler bulunmasına rağmen %99’nun su olduğu diğer kısımlar ise organik ve inorganik karışımlardan oluşmaktadır. Atık su içinde bakteri, protozoa, virus, helmint gibi patojenik olabilecek mikroorganizma türleri bulunabilmektedir. Atık sularda bulunan patojen organizmalar hastalıkla enfekte olmuş veya özel bir hastalığın taşıyıcıları olan insanlar tarafından deşarj edilmektedir. Atık sular içindeki alışılmış bakteriyel patojenik organizmalar, tifo, paratifo, dizanteri, diyare ve kolera gibi gastro intestinal sistem hastalıklarına yakalanmış insanlar tarafından boşaltılırlar. Bu organizmalar oldukça enfeksiyöz oldukları için sanitasyonun zayıf olduğu bölgelerde özellikle tropiklerde her yıl binlerce ölümlere sebep olabilmektedirler.
Dünyada su kaynaklara hızla azalmaktadır. Bu kaynaklar arasında içilebilir kalitede olan su kaynakları da azalarak tükenme noktasına gelmiştir. Diğer yandan bir şekilde arıtılmadan alıcı ortamlara bırakılan atık sular, miktarı her geçen gün azalan su kaynaklarının kirlenmesine neden olmaktadır. Bu nedenle var olan su kaynaklarının kirletilmemesi ve su kaynaklarının daha verimli kullanılması için atık suların arıtılması gerekmektedir. Arıtılan bu atık sular su karakterlerine göre çeşitli alanlarda kullanılabilmektedir. Hızla azalan su kaynaklarının insanlık için çok önemli olduğu kabul edilerek, atık suların uygun arıtma işlemine tabi tutularak arıtılmasından sonra istenilen değerleri sağlaması halinde çeşitli alanlarda kullanılması mümkündür. Pis su Arıtma işlemi, gün geçtikçe hızlı bir şekilde kirlenmekte olan temel yaşam kaynağı suyun ıslah edilmesi işlemidir.
Atık Su Arıtma: Suların çeşitli kullanımlar sonucunda atık su haline dönüşerek yitirdikleri fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik özelliklerinin bir kısmını veya tamamını tekrar kazandırabilmek, ve boşaltıldıkları alıcı ortamın doğal fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özelliklerini değiştirmeyecek hale getirebilmek için uygulanan fiziksel, kimyasal ve biyolojik arıtma işlemlerinin birini veya birkaçına atık su arıtma adı verilmektedir. Atık suyun niteliğine göre kullanılacak arıtma prosesleri de farklılık göstermektedir. Atık su içerisinde bulunan çözünmüş organik maddelerin bakteriyolojik faaliyetler sonucu giderilmesi için biyolojik arıtma tesisi, atık su içerisinde çözünmüş veya askıda bulunan ve gravitasyonla (yerçekimi etkisi ile) çökelmeyen maddelerin çökeltilerek sudan uzaklaştırılması için kimyasal atık su arıtma tesisi, suyun içerisinde bulunan ve kendiliğinden çökebilen katı maddelerin atık sudan uzaklaştırılması için fiziksel atık su arıtma tesisi tercih edilmelidir. Bu prosesler ayrı ayrı kullanılabileceği gibi birbiri ardına gelecek şekilde de kullanılarak arıtma tesisi kurulabilir.
Atık su arıtılması pahalı bir sistem işletilmesi ise emek isteyen bir yatırımdır. Bu nedenle atık su arıtma tesisi yapılması planlanırken göz önüne alınması gereken kriterler mevcuttur. Atık su arıtma tesisi kurarken arıtma prosesi, işletim maliyetleri, arıtma tesisinin yapımında kullanılan ekipman ve imalat kalitesi arıtma tesisi için belirleyici parametrelerdir. Paket arıtma tesisleri foseptik kullanan ve vidanjörle çekim yapılan tesislerde kısa zamanda kendini amorti etmektedir. Paket Atık su Arıtma ünitesi foseptik kullanımından daha sağlıklı bir çözümdür. Paket atık su arıtma sisteminden çıkan arıtılmış su bahçe sulama sistemlerinde rahatlıkla kullanılabilmektedir. Paket atık su arıtma sisteminde elektrik tüketimi kesikli arıtma prosesi sayesinde minimuma indirilmiştir. Bütün bu etmenler göz önüne alınarak arıtma tesisi kurularak sistemin çalıştırılması planlanmalıdır.
Atık su arıtma tesisi kurulurken alet ve ekipman seçimine büyük önem verilmelidir. Atık su veya pis su kullanılan ekipmanlarda bozulmalara ve çürümeler ve tıkanmalara neden olmaktadır. Eğer kaliteli ve dayanıklı teçhizat seçilmemiş ise kısa sürede aşınmalar ve bozulmalar başlayacaktır. Bu durum kısa zaman içinde alet ve ekipmanın yenilenmesine neden olacaktır. Atık su arıtma proseslerinin veya proses kombinasyonlarının seçimi aşağıdaki kriterler dikkate alınarak yapılmalıdır.
Atık Su Karakteri: Bu, kirleticinin askıda, koloidal veya çözünmüş, biyolojik parçalanabilen gibi hangi formda olduğunu ve toksisitesini kapsamalıdır.
Çıkış Suyu Kalitesi: Çıkış suyunun zehirlilik (bioassay) deney sonuçları gibi ileriye yönelik istenebilecek deşarj kısıtlamalarına da planlamada yer verilmelidir. Herhangi atık su arıtma problemi için mevcut yer ve maliyet, istenen arıtma verimine çoğu zaman bir veya daha fazla arıtım kombinasyonu ile ulaşılabilir. Ancak bu seçeneklerden yalnızca bir tanesi en ekonomiktir. Bu nedenle proses tasarımına geçemeden önce detaylı bir fizibilite analizi yapılmalıdır.
Atık Su Arıtma Çeşitleri: Farklı kaynaklardan çeşitli yapıda atık sular oluşmaktadır. Konutlardan ve işyerlerinden kaynaklı evsel atık sular için evsel atık su arıtma tesis, üretim proseslerinden kaynaklı atık sular için endüstriyel atık su arıtma tesisleri kullanılmaktadır.
Evsel Atık Su Arıtma: Evsel atık su arıtma tesisleri, betonarme veya paket arıtma olarak sacdan imal edilmektedir. Evsel atık su arıtma tesislerinde biyolojik arıtma kullanılır. Biyolojik arıtma yöntemi, atık suda ki kirliliğin oluşturan mikroorganizmalar tarafından giderilmesidir. Ortalama olarak evsel atık sular 720 mg/lt toplam katı madde içerir. Toplam katı maddenin yaklaşık 500 mg/lt’si çözünmüş halde, geri kalanı ise askıda katı durumdadır. Çözünmüş ve askıdaki katılar sabit ve uçucu halde olabilirler. Arıtma işlemlerinin çoğu, askıdaki katı madde ve uçucu çözünmüş katı maddelerin uzaklaştırılması için tasarlanır.
Endüstriyel Atıksu Arıtma: Sanayi tesisleri, fabrikalar, organize sanayi bölgeleri gibi kuruluşların üretim prosesleri sonucu oluşan atık sularını geri kazanılması ve bertaraf edilmesi amacıyla kurulmuş olan atık su arıtma tesisleridir. Bu atık su arıtma tesisleri sektör ve atık su karakterine göre özel olarak planlanmaktadır. Endüstriyel nitelikli atık suların arıtılması amacı ile dizayn edilen atık su arıtma sistemleri, boyutları ve arıtma üniteleri; sanayi/sektör türü, üretim yöntemi, atık su miktarı, atık suyun kirlilik değerleri ve alıcı ortam türüne göre değişiklik göstermektedir.
Arıtma tesisleri paket atıksu arıtma sistemi olarak dizayn edilmektedir. Evsel, endüstriyel nitelikli atık sular için farklı tiplerde paket arıtma sistemleri yapılmaktadır. Paket atık su arıtma tesisleri; nüfusu az olan turistik tesisler, yazlıklar gibi yerleşim alanları ile şantiyeler, fabrikalar ve üretim tesislerinde uygulama alanı bulmaktadır. Paket atıksu arıtma sistemi kanalizasyon sistemi bulunmayan veya kanalizasyon sistemi olup ta atık su arıtma tesisi istenen tesis yada bölgelerde atıksu arıtma tesisi ihtiyacını en ekonomik ve en kaliteli şekilde çözmeye çalışılan atık su arıtma sistemidir.
Atık su arıtma işlemi kimyasal, fiziksel veya biyolojik yollarla yapılabilmektedir
• Kimyasal arıtıma, atıksu çökeltme havuzundan geçtikten sonra karıştırma ünitesinde çeşitli kimyasallar eklenerek, bu kimyasalların suyun içindeki kirleticiler ile reaksiyona girerek çökelmesi ile oluşur.
• Biyolojik arıtma; evsel veya endüstriyel atık suların çeşitli bakteriler yardımı ile biyolojik olarak parçalanması ile gerçekleşir.
• Fiziksel arıtma; hiçbir kimyasal veya bakteri kullanmadan fiziksel yollarla ve cazibe ile atık suyun içindeki yağ ve kaba atıkların ızgara ve benzeri düzenekler ile uzaklaştırılmasıdır.
Ana atık su arıtma sistemi; Izgara (ince veya Kaba), Ön dinlendirme havuzu, Koagulasyon ünitesi, Flokulasyon unitesi, Çöktürme ünitesi, filtrasyon ünitesinden oluşmaktadır.
Atık Su Arıtma Tesisin İşletilmesi: Arıtma tesisleri çok pahalı sistemler olması yanında işletilmesi de zor olan tesislerdir. Bu nedenle tesisler uygun yerlere uygun sistemlerle kurularak işin uzmanı yetişmiş personele teslim edilmelidir. Bu tür tesisler bir elemanın yönetimine bırakılmamalı, mutlak yerine bakacak yedekli elemanlarla çalışılmalıdır. Aksi takdirde tek teknik personele sahi atık su arıtma tesislerinde problemler yaşanmaktadır. Yatırım maliyeti yüksek olan bu tesisler yanlış yönetimlerle yeterince verimli olamamaktadır. Atıksu arıtma tesisiyle ilgili projeler, kazalardan korunma ve işletme bakım onarım talimatı tesis içinde hazır olmalıdır. Bir problem durumunda bu talimatlara hemen ulaşılabilmelidir. Yeni olan arıtma tesisi işletmeye alınmadan önce atık su ve çamur yapılan nehir suyu veya kuyu suyu ile doldurularak bütün makinelerin işlevi gözden geçirilmelidir. Deneme işletmesinde; atık su alınarak sırayla biyolojik kademe ve özümleme gerçekleştirilerek, yapılan işlemlerden emin olmak için kimyasal testler yapılmalıdır. Izgaralar, kum tutucular, çökeltme havuzları, biyolojik arıtma yöntemleri, çamur özümleme ve çamur susuzlaştırma sistemleri tek tek gözden geçirilmelidir. Güvenilir işletme değerleri elde edebilmek için çok sayıdaki ölçüm cihazları işletme talimatına göre temizlenmeli ve kalibre edilmelidir. Havalandırma havuzlarında katı madde miktarı devamlı olarak ölçülmelidir.
Yönetmelikler kapsamında istenilen diğer muayeneler yapılıp günlük kayıt altına alınmalıdır. Atık su arıtma tesisinden istenilen verimin alınması için makineler, motorlar, pompalar ve köprülerin düzenli olarak bakımlarının yapılması gerekmektedir. Enerji kesintileri ile ilgili olarak gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir. Uzun süre enerji kesilmelerinde diğer enerji sağlayan kaynakların bulundurulması yararlı olacaktır. İşletme raporları temiz ve itinalı bir şekilde doldurulmalıdır. İşletme hataları gibi bütün özel olaylar; arızalar, yağ ve asit girişi, zaman ve yer belirtilerek günlük deftere işlenmelidir. Uzun süre bakım onarım ve arıza durumunda yetkili birimlere haber verilmelidir.
ATIK SU DEŞARJI VE ARITMA SİSTEMLERİ
TEHLİKELİ ATIK ÜRETEN ENDÜSTRİYEL TESİSLERİN SORUMLULUKLARI
ARITMA ÇAMURLARI İÇİN HAVASIZ ARITMA SİSTEMLERİ
ÇEVRE KORUMA
ÇEVRE İZNİ (e-Çevre İzinleri)