Kuşadası Dilek Yarımadası Milli Parkı (Dilek Yarımadası – Büyük Menderes Deltası Milli Parkı) 27,598 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Ege Bölgesi, Aydın ili sınırları içinde yer alan Milli Parka Kuşadası üzerinden ulaşılabilir. Dilek Yarımadası ülkemizde maki florasının en iyi örneklerine sahip olduğu gibi, kuzeyi Karadeniz florasına ait türleri de barındırmaktadır.
Büyük Menderes Deltası ise göçmen kuşlar için Ege Bölgesindeki en önemli yaşama alanlarından biridir. Delta aynı zamanda deniz balıklarının yumurta bırakma sahasıdır. Kuşadası Dilek Yarımadası Milli Parkı, mavi ve zümrüt renkli temiz plajları ile Akdeniz bitki örtüsünün olağanüstü güzelliğe sahiptir. Dilek Yarımadası Milli Parkı, Kuşadası gibi önemli bir turizm bölgesine yakınlığı ve ulaşım kolaylığı nedeniyle özellikle yaz aylarında yoğun bir ziyaretçi akınına uğrar.
Dilek Yarımadası – Büyük Menderes Deltası Milli Parkı, Kavaklıburun-Karasu Koyları arasında 2 km’lik parkurda botanik turları, Kanyon-Eski Doğanbey köyleri arasında ise doğa yürüyüşleri düzenlenmektedir. Milli Parkın çeşitli yerlerinde manzara seyretme noktaları bulunmaktadır. Kullanılan dört adet günübirlik kullanım alanları dışında kalan, yaya olarak patikalarla ulaşma olanağı bulunan fakat ziyaretçiler tarafından kullanılmayan noktalarda dalma sporu yapılmaktadır. Büyük Menderes Nehri üzerinde sportif amaçlı olta balıkçılığı ve kuş gözlemciliği yapılmaktadır.
Milli Park sınırları içinde bulunan; Panionion, Zeus Mağarası, Eski Doğanbey Köyü, Eski Şaraphane mevkii Tebai Antik Kenti ve Milli Park yakınında bulunan Priene ve Milet Antik Kentlerine kültürel turlar düzenlenmektedir. Temiz denizinden ve yemyeşil ormanlarından yararlanmak için yıl boyu ziyaretçi akınına uğrayan Kuşadası Dilek Yarımadası Milli Parkı’ nda jeep safari, at safari ve çeşitli parkurlarda botanik turları da düzenlenmektedir.
Dilek Yarımadası ve Büyük Menderes Deltası Milli Parkı içinde konaklamak mümkün değildir. Ancak, Milli Park bitişiğindeki Güzelçamlı, Davutlar, Kuşadası, Didim ve Söke’de bir çok tatil köyü, otel ve pansiyon bulunmaktadır. Aynı zamanda bu bölgede çok sayıda yazlık evler bulunmaktadır.
Büyük Menderes Deltası, uluslar arası öneme sahip “A Sınıfı Sulak Alan” özelliği taşırken, Dilek Yarımadası, Akdeniz Flora Bölgesi elementleri ve Avrupa Sibirya Flora Bölgesi elementleri içermesi bakımından önemlidir. Bu benzersiz çeşitlilik nedeniyle Dilek Yarımadası ve Büyük Menderes Deltası Milli parkı Avrupa Konseyi tarafından ” Flora Biogenetik Rezerv Alanı ” kabul edilmiştir.
Büyük Menderes Deltası, Bafa Gölü ile entegre bir sulak alan parçasıdır. Bu entegre sistem içerdiği biyolojik çeşitlilik, nesli tükenmek üzere olan canlılar ve endemik türlerden dolayı uluslar arası öneme sahiptir ve milletler arası Ramsar Sözleşmesi, Bern Sözleşmesi, Rio Sözleşmeleri ve Barselona Konvansiyonu kararı ile korunur. Dilek Yarımadası sahilleri Türkiye’de en temiz ve doğal kıyıları arasındadır. Bu sahiller Avrupa’nın en nadir memeli türlerinden olan Akdeniz Fokları için de doğal bir yaşam alanı oluşturmaktadır. Dünyada toplam 500 adet kalan, yaklaşık 100 tanesinin Anadolu kıyılarında olduğu belirlenmiştir. Dilek Yarımadasının güney kıyılarındaki mağaraların halen Akdeniz Fokları tarafından kullanıldığını araştırmacılar tarafından saptanmıştır. Yarımada soyu tükendiği var sayılan Anadolu Parsı ‘nın batıda yasadığı son noktadır. Dünyanın en nadir deniz memelilerinden biri olan Akdeniz foku yarımada kıyılarında yaşamaktadır. Yaban domuzu, Karakulak, Vaşak , Çakal, Sırtlan, doğaya terk edilmiş yabani sığırlar ve atlar ile birçok hayvan türü yarımada faunasında bulunmaktadır. Deltada yaklaşık 250 kuş türünün yaşadığı, bunlardan 70 tür kuşun ürediği belirlenmiştir. Bu özelliğiyle ” Önemli Kuş Alanı ” listesine giren delta, kuş araştırmaları gözlem programına alınmıştır.
Bafa Gölü ekolojik olarak deltanın bir parçası olarak kabul edilir ve Tabiat Parki olarak korunur. Nesli tehdit altında olan Cüce Karabatak deltada yaşamakta ve dünyada toplam sayıları 3000 çift olduğu tahmin edilen Tepeli Pelikan Karina lagününde ki adacıklarda üremekte, Küçük Akbalikçil, Küçük Kerkenez ve Akkuyruklu Kartal üreyen önemli türler arasında bulunmaktadır. 2003 yılı kuş sayımında deltada 100’e yakın Tepeli Pelikan ve 6000 Flamingo ‘nun kışladığı belirlenmiştir. Kışlayan kuşlar, soğuk günlerde Bafa Gölü’nde dinlenirler.
Denizin temiz olduğunun bir göstergesi olan deniz çayırları da yarımada çevresinde bulunurlar. Bu ortam içinde türlü algler, ahtapot ailesinden kafadan bacaklılar, deniz kestaneleri ve deniz yıldızları,süngerler ve sarpa, ısparoz, papaz balığı, karagöz, mırmır, kefal, çipura gibi pek çok balık türü yaşar. Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı’nda 6’sı kurbağalara, 5’i kaplumbağalara, 15’i kertenkelelere ve 16’sı da yılanlara ait olmak üzere 2 klasise ait toplam 42 tür sürüngen yaşamaktadır.
Dilek Yarımadası, Akdeniz flora bölgesinde yer almasına karşılık Avrupa-Sibirya grubu türlerde önemli sayıda bulunmaktadır. Akdeniz maki florasında tüm bitki türleri yanında en sağlıklı örnekleri de yer alır. Kuzey Anadolu ormanlarına özgü Anadolu Kestanesi’nin ve Türkiye’de az yerde bulunan Kartopu, Finike Ardıc, Pirnal Meşesi ve Dallı Servi’nin küçük topluluklar halinde yetiştiği tek yerdir.
Kuzey de Kızılçam, Karaçam, Finike Ardıcı, Dallı Servi, Meşe, Kestane, Akçaağaç, Ihlamur, Dişbudak vadilerde, Çınar gibi türler, güneyde ise Keçiboynuzu, Funda, Mersin, Sandal Ağacı, Defne, Menengiç, Kocayemiş, Erguvan, ve Katır Tırnağı gibi zengin Akdeniz florası yer alır.